Długie cykle, spóźniający się okres Zaloguj może to być endometrioza, najlepiej zrób badania na hormony Udostępnij ten post. Link to postu Udostępnij na innych stronach. 82 poziom zaufania. Witam, pojawienie się żółtego śluzu nie jest symptomem charakterystycznym dla ciąży, co zresztą potwierdza negatywny wynik testu ciążowego. Wykonany po 2 tygodniach od stosunku powinien być wiarygodny. Opóźnienie miesiączki nie zawsze jest zwiastunem ciąży czy poważnej dolegliwości – jeżeli jest to Okres powinnam dostać dzisiaj lub wczoraj (miesiąc temu dostałam dzień wcześniej niż zwykle), ale na okres się nie zapowiada. Na forum przeczytałam, że przy przerwie w tabletkach organizm wraca do cyklu sprzed przyjmowania, a nie do tego, jaki dyktowało zażywanie tabletek, a że to było tak dawno temu nie pamiętam już ilu dniowy Spóźniający się okres - 6 najczęstszych przyczyn spóźniającej się miesiączki . Spóźniający się okres może być powodem do niepokoj. Prezerwatywa - 5 dowodów, że robisz to źle. Jeżeli cała twoja wiedza dotycząca używania prezer Ryzyko ciąży po stosunku po okresie przy nieregularnych cyklach – odpowiada Lek. Jacek Ławnicki. Stosunek w dzień przed okresem a możliwość ciąży – odpowiada Lek. Jacek Ławnicki. Możliwość ciąży po seksie analnym bez wytrysku – odpowiada Lek. Jacek Ławnicki. Spóźniający się okres mimo negatywnego wyniku testu Spóźniający się okres i ból lewej piersi. Dzień dobry, dwa miesiące temu współżyłam z moim partnerem. Później już nie, bo wrociłam do Polski. Miesiąc temu dostałam normalnie okres, spóźniony 3 dni, normalnie jak zawsze trwał 7 dni, objawy przed okresem takie jak zawsze czyli bolące piersi, lekki ból podbrzusza. Po . Wielki TEST kobiecej płodności! Sprawdź swoją płodność i otrzymaj spersonalizowane wskazówki Wielki Quiz o plemnikach! 80% odpowiada źle - sprawdzisz się? 🎁 Prezent - 40% rabatu na badanie nasienia ODBIERZ TERAZ lub po quizie. Brak okresu a negatywny test ciążowy, czyli o przyczynach spóźniającej się miesiączki Kiedy mówimy o spóźniającej się miesiączce? Czy kilkudniowe odchylenia w długości cykli miesiączkowych powinny niepokoić? Jakie są najczęstsze przyczyny braku miesiączki, gdy kobieta nie jest w ciąży? I przede wszystkim, kiedy brak okresu powinien wzbudzić niepokój i skłonić do wizyty u lekarza? Spóźniający się okres… Kobiecy cykl miesiączkowy jest regulowany przez hormony (czytaj więcej: o kobiecych hormonach), głównie przez estrogen i progesteron. Jednak cykl miesiączkowy zależy również od wielu czynników zewnętrznych np. odporności, stresu, chorób, zażywanych leków, czy podróży. Kobiecy cykl miesiączkowy jest bardzo wrażliwy na wszelkie zmiany i wszystkie wymienione czynniki mogą bezpośrednio wpływać na zmiany zachodzące w trakcie jego trwania. Tylko niewielki odsetek kobiet ma “książkowy” cykl, który trwa 28 dni, a okres pojawia się jak w zegarku. Za normę uznaje się cykle, które trwają w przedziale od 21 do 35 dni. Wiele kobiet obserwuje u siebie kilkudniowe odchylenia w długości poszczególnych cykli i jest to zupełnie normalne. Tak naprawdę w ciągu życia, każda kobieta doświadczyła lub doświadczy spóźniającej się miesiączki, nie będąc w ciąży. Jedną z przyczyn mogą być cykle bezowulacyjne, które naturalnie występują 1-2 razy do roku u większości kobiet. Cykl, w którym nie dochodzi do owulacji jest zazwyczaj dłuższy niż normalnie i tym samym wystąpienie krwawienia miesiączkowego może się opóźnić. Brak okresu przyczyny Najczęstsze przyczyny braku miesiączki, gdy kobieta nie jest w ciąży: stres - ma ogromny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, w tym układu hormonalnego. Stres może znacząco zwiększać poziom kortyzolu w organizmie i tym samym powodować zaburzenia miesiączkowania u kobiet np. w postaci nieregularnych cykli lub spóźniających się miesiączek. nieprawidłowa masa ciała / częste wahania masy ciała - zarówno niedowaga, jak i nadwaga, mogą zaburzać równowagę hormonalną w kobiecym organizmie. Odpowiedni poziom tkanki tłuszczowej w ciele kobiety, odgrywa ogromną rolę w prawidłowym wydzielaniu hormonów. Jeśli tkanki tłuszczowej jest w organizmie za mało lub zbyt dużo, hormony mogą nie pracować, tak jak powinny. Ponadto nagła utrata lub przybranie wagi, może wpływać na podwzgórze, czyli gruczoł kontrolujący wydzielanie estrogenów. Niewłaściwe stężenie estrogenów może być przyczyną spóźniającego się okresu, a nawet całkowitego zatrzymania się miesiączek. problemy hormonalne np. Zespół Policystycznych Jajników (PCOS) - to schorzenie, w którym często występują cykle bezowulacyjne. Cykle, w których nie dochodzi do owulacji, często są nienaturalnie wydłużone i przez to krwawienie miesiączkowe występuje później niż zwykle. Oprócz spóźniającej się miesiączki, innymi objawami PCOS mogą być: nadmierne owłosienie (często w nietypowych dla kobiet miejscach np. na plecach, na brzuchu), problemy z wagą, trądzik, czy niepłodność. Dowiedz się więcej, o Zespole Policystycznych Jajników. problemy z tarczycą - spóźniające się miesiączki, skąpe krwawienia miesiączkowe, a także występowanie innych charakterystycznych objawów i dolegliwości np. nadmierne przybieranie na wadze lub gwałtowne chudnięcie, zmęczenie, senność, zaparcia lub biegunki, uczucie zimna lub uderzenia gorąca - wszystko to może wskazywać na problemy z tarczycą. Czytaj więcej: czym jest niedoczynność tarczycy. leki - wiele leków (np. przeciwdepresyjnych) może zaburzać cykl miesiączkowy. Warto wówczas porozmawiać z lekarzem czy jednym ze skutków ubocznych zażywanego leku, może być spóźniająca się miesiączka. antykoncepcja hormonalna - podczas stosowania antykoncepcji, pod wpływem hormonów, błona śluzowa macicy (endometrium) staje się bardzo cienka. Może powodować to bardzo skąpe miesiączki. Niekiedy endometrium może być na tyle cienkie, że podczas miesiączki nie ma co się złuszczać i wówczas krwawienie nie występuje. Oczywiście w takiej sytuacji warto skonsultować się z lekarzem, sprawdzić, czy wszystko jest w porządku oraz upewnić się, że terapia hormonalna została właściwie dobrana. zmiana diety - tutaj w szczególności chodzi o zmianę diety na bardziej restrykcyjną, odchudzającą, nie dostarczającą wszystkich niezbędnych makro i mikroelementów. Jeśli organizm nie otrzymuje ważnych składników odżywczych, nie jest w stanie poprawnie funkcjonować i może to w efekcie prowadzić do zaburzeń miesiączkowania. Kobiety, które chcą zrzucić kilka zbędnych kilogramów, często eliminują tłuszcz ze swojej diety, a tłuszcz jest niezbędny do syntezy wielu hormonów. zbyt mało snu - zaburzenie rytmu dobowego, zbyt mała ilość snu (optymalna długość snu to 7-8 godzin) mogą działać rozregulowująco na układ hormonalny, powodując zaburzenia miesiączkowania np. spóźnianie się okresu. okres przedmenopauzalny - okres, w którym zaczyna dochodzić do zmniejszenia aktywności jajników może trwać nawet do 10 lat. U niektórych kobiet może rozpocząć się relatywnie wcześnie. Pierwsze objawy menopauzy mogą się pojawić nawet przed 40. rokiem życia. Wówczas dochodzi to tzw. “wypadania miesiączek” - cykle stają się coraz dłuższe, pojawia się więcej cykli bezowulacyjnych, a miesiączki często pojawiają się nieregularnie. zbyt intensywna aktywność fizyczna - intensywne ćwiczenia mogą być sporym obciążeniem dla organizmu. Spóźniająca się miesiączka, a nawet zatrzymanie okresu może być wynikiem niedoboru estrogenów, spowodowanym właśnie zbyt dużym wysiłkiem fizycznym. To zjawisko często można zaobserwować u zawodowych sportsmenek, baletnic, czy kobiet, które przygotowują się np. do maratonu. Brak okresu, test negatywny - kiedy zgłosić się do lekarza? Podczas korzystania z aplikacji OvuFriend (dostępna w AppStore lub GooglePlay), termin kolejnej miesiączki jest dokładnie wskazany, dlatego od razu widać, czy miesiączka spóźnia się i o ile dni. Aplikacja przy wyznaczaniu przewidywanego terminu kolejnej menstruacji, bierze pod uwagę bardzo dużo zależności, parametrów zdrowotnych i objawów, statystykę z poprzednich cykli danej kobiety, a także porównuje jej cykl z tysiącami cykli innych kobiet. Biorąc pod uwagę tak wiele czynników, aplikacja jest skuteczna przy wyznaczaniu miesiączki w cyklach nieregularnych, problematycznych. Kiedy brak miesiączki należy skonsultować z lekarzem? Jeśli okres spóźnia się 7 dni, a test ciążowy wychodzi negatywnie - jest to moment, kiedy warto zgłosić się do specjalisty i sprawdzić, czy w organizmie nie dzieje się nic niepokojącego. Tydzień spóźniającej się miesiączki to moment, kiedy właściwie każdy test ciążowy powinien wykryć wczesną ciążę. Stężenie hormonu beta HCG we wczesnej ciąży, na tym etapie jest wykrywalne przez wszystkie domowe testy ciążowe (oczywiście zakładając, że nie są one wadliwe). Jeśli kobieta po 7. dniach nie ma miesiączki, test ciążowy wyszedł negatywnie, a jednak pojawiają się pierwsze objawy ciąży (dowiedz się, jakie mogą być pierwsze objawy wczesnej ciąży) - warto wówczas powtórzyć test ciążowy, tym razem wybierając test innej firmy lub wykonać badanie krwi na oznaczenie poziomu beta HCG (wynik możesz później sprawdzić w Kalkulatorze HCG). Jeśli martwisz się o swoje zdrowie hormonalne, zajrzyj tutaj i zgłoś się do bezpłatnego projektu naukowo-badawczego realizowanego we wspołpracy z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. AUTOR: Redakcja OvuFriend, konsultacja medyczna - dr hab. med. Iwona Szymusik - specjalista położnictwa i ginekologii, endokrynologii ginekologicznej i rozrodczości. Członkini Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (PTG), Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu (PTMR), Europejskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (ESHRE) oraz Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu (ASRM). Specjalizuje się w leczeniu niepłodności, endokrynologii ginekologicznej, zachowaniu zdolności prokreacyjnych (oncofertility), w metodach wspomaganej prokreacji oraz w prowadzeniu ciąży. Zainteresują Cię również: Ciąża po 40 - jak zwiększyć szanse na zajście w ciążę Czy starania o ciążę po 40 roku życia różnią się? Na co zwrócić uwagę i jak zwiększyć swoje szanse? Przeczytaj 5 sprawdzonych sposobów na zwiększenie szans na zajście w ciążę po 40 roku życia. CZYTAJ WIĘCEJ 7 sposobów jak przetrwać przesilenie wiosenne i jak szybko zajść w ciążę! Przesilenie wiosenne dla wielu kobiet jest trudnym okresem przejściowym, kiedy mogą pojawiać się problemy ze snem, nadmiernym zmęczeniem, brakiem energii, czy obniżoną koncentracją. Wszystko to może mieć wpływ na gospodarkę hormonalną i kobiecą płodność. Jak w tym czasie przygotować się do ciąży? Jakie są skuteczne sposoby na poprawę płodności? Jak szybko zajść w ciążę, wprowadzając proste nawyki do codziennego stylu życia? CZYTAJ WIĘCEJ Adaptogeny - Ashwagandha, Korzeń Maca, Shatavari Każdego dnia przybywa par, które po wieloletnich staraniach o dziecko, osiągają swój cel dzięki unikalnym ziołom - adaptogenom. Powiedzmy sobie otwarcie: kto sprawniej przywróci ład i porządek w świecie sztucznie zdezorganizowanym przez człowieka, jak Matka Natura? Świetnie, że zaczynamy korzystać z jej pomocy. Jeśli to zagadnienie nie jest Ci jeszcze znane, koniecznie przeczytaj artykuł do końca. CZYTAJ WIĘCEJ Treści zawarte w serwisie OvuFriend mają charakter informacyjno - edukacyjny, nie stanowią porady lekarskiej, nie są diagnozą lekarską i nie mogą zastępować zasięgania konsultacji medycznych oraz poddawania się badaniom bądź terapii, stosownie do stanu zdrowia i potrzeb kobiety. Korzystając z witryny bez zmiany ustawień przeglądarki wyrażasz zgodę na użycie plików cookies. W każdej chwili możesz swobodnie zmienić ustawienia przeglądarki decydujące o ich zapisywaniu. Dowiedz się więcej. PRZEJDŹ DO STRONY ​ Objawy ciąży są dość charakterystyczne, jednak bardzo łatwo – szczególnie na wczesnym etapie – pomylić je ze zbliżającą się miesiączką. Chociaż każda kobieta może odczuwać nieco inne dolegliwości, spóźniający się okres to nie jedyna oznaka dużego prawdopodobieństwa, że doszło do zapłodnienia. Sprawdź, jakie jeszcze sygnały mogą świadczyć o ciąży. Brak miesiączki jest typowy dla kobiet, które spodziewają się dziecka. Wynika to z fizjologii – okres stanowi bowiem efekt złuszczającego się endometrium, gdy nie dojdzie do zapłodnienia. Jeżeli zatem kobieta jest w ciąży, proces złuszczania błony śluzowej nie następuje. To jednak dopiero początek – objawy ciąży z dnia na dzień będą coraz wyraźniejsze. Możliwe plamienie implantacyjne Jeszcze przed przewidywanym terminem miesiączki, u niektórych kobiet pojawia się skąpe plamienie. Prawdopodobną przyczyną jest implantacja zarodka, który trafia na ścianę naczynia krwionośnego. Przyczyniając się do jego uszkodzenia, wywołuje krwawienie. Wzmożona tkliwość piersi Chociaż biust przed miesiączką jest bardziej wrażliwy na dotyk, takie objawy są typowe również dla ciąży. Obrzmienie piersi oraz nadwrażliwość sutków to efekt rosnącego poziomu progesteronu. Poranne mdłości Wysokie stężenie gonadotropiny kosmówkowej (hormonu ciążowego) może powodować u kobiet poranne mdłości. Tego rodzaju objawy ciąży nasilają się szczególnie, gdy ciężarna odczuwa tzw. ssanie w żołądku. Aby do tego nie dopuścić, zaraz po przebudzeniu dobrze jest zjeść np. kawałek banana. Ogólne zmęczenie i senność Zawirowania hormonalne oraz obciążenie wewnętrznych narządów sprawiają, że kobieta w pierwszych tygodniach ciąży odczuwa silne zmęczenie i senność. Jest to związane z faktem, że właśnie w tym okresie organizm musi zaspokoić nie tylko energetyczne potrzeby kobiety, ale również rozwijającego się płodu. Nadwrażliwość na zapachy Wyostrzenie węchu oraz nadwrażliwość na zapachy to objawy ciąży, które występują u wielu ciężarnych. Intensywne aromaty mogą odpychać i wywoływać odruch wymiotny. Dotyczy to zapachu kawy, dymu papierosowego, silnych perfum czy kosmetyków. Jak wykluczyć / potwierdzić ciążę? Wcale nie musisz zgadywać czy jesteś w ciąży. Jeśli podejrzewasz, że doszło do zapłodnienia, wystarczy to sprawdzić. Wykonaj domowy test ciążowy Dostępny w aptekach test ciążowy to jeden z najprostszych i najszybszych sposobów na potwierdzenie / wykluczenie ciąży w domowym zaciszu. Wykonany w dniu planowanej miesiączki lub kilka dni później, daje wiarygodne wyniki. W zależności od rodzaju testu, wystarczy na płytkę testową nanieść odrobinę moczu (test płytkowy lub test paskowy) lub umieścić test pod strumieniem moczu (test strumieniowy), by odczytać wynik. Dwie kreski oznaczają wynik pozytywny – ciążę, zaś jedna kreska oznacza wynik negatywny – brak ciąży. Oznaczenie poziomu beta hCG Aby potwierdzić / wykluczyć ciążę, można wykonać laboratoryjne oznaczenie poziomu beta hCG z krwi. Wynik powyżej 5 mlU/ml świadczy o tym, że doszło do zapłodnienia. Jeśli zastanawiasz się czy jesteś w ciąży, wsłuchaj się w swój organizm. Jeżeli występują u Ciebie wyżej wymienione objawy i test pokazał dwie kreski, już za ok. 36 tygodni na świecie pojawi się Twoje dziecko. Materiał zewnętrzny Zdarza się, że nadchodzi termin miesiączki, jednak zamiast krwawienia, do jakiego byłaś dotąd przyzwyczajona, pojawia się zaledwie plamienie. Przeczytaj, co to oznacza i czy jest powodem do niepokoju. Plamienie zamiast okresu, oznacza pojawienie się wydzieliny zabarwionej krwią lub plamek krwi w czasie, kiedy miała wystąpić miesiączka. Niekiedy plamienie określane jest przez kobiety jako brązowe upławy lub jako brązowy okres. Bardzo często plamienie mylone jest przez nie ze skąpym krwawieniem miesiączkowym – dotyczy to zwłaszcza pań, które dotąd miały obfite i regularne menstruacje. Skąpe miesiączki trwają 1-2 dni i wiążą się z utratą zaledwie ok. 30 ml krwi. Zmiana charakteru miesiączkowania i nagłe pojawienie się plamienia lub skąpych okresów powinno skłonić cię do wizyty u lekarza. Jego przyczyny mogą mieć bowiem podłoże hormonalne lub świadczyć o jakieś dolegliwości narządu rodnego. Spis treściPlamienie zamiast okresu – czy to ciążaPlamienie zamiast okresu może być wynikiem stosowania antykoncepcjiPrzyczyną plamień mogą być także zaburzenia hormonalnePlamienie zamiast okresu skutkiem niedożywienia Plamienie zamiast okresu – czy to ciąża Najczęstsza przyczyną takich plamień jest ciąża. W okresie między 6. a 12. dniu po zapłodnieniu, czyli akurat w terminie spodziewanej menstruacji pojawia się czasem tzw. plamienie implantacyjne, które związane jest z zagnieżdżeniem się zarodka w macicy. Zobacz także: Zioła na zaburzenia miesiączkowania - krwawnik pospolity i jego właściwości Brązowe plamienie zamiast okresu może występować także w kolejnym miesiącu ciąży, również w terminie okresu. Mimo pojawienia się zarodka i działania hormonów utrzymujących go przy życiu, dochodzi bowiem jeszcze do złuszczania się śluzówki na części powierzchni macicy. Można uznać, że jest to okres w ciąży. Plamienie zamiast okresu może być wynikiem stosowania antykoncepcji Na plamienia zamiast okresu skarżą się niekiedy pacjentki, które zaczęły przyjmować antykoncepcję hormonalną. Pierwszym 3 miesiącom przyjmowania tabletek lub noszenia plastrów mogą towarzyszyć plamienia zamiast okresu lub zmiany w jego charakterze, np. obfite dotąd miesiączki mogą stać się skąpe. Dowiedz się: Objawy przed okresem - po czym poznać, że zbliża się miesiączka To dlatego, że hormony znajdujące się w środkach antykoncepcyjnych hamują fazę wzrostowa endometrium, co sprawia, że krwawienie menstruacyjne się zmniejsza. Przyczyną plamień mogą być także zaburzenia hormonalne Przyczyną plamień zamiast okresu są często zmiany hormonalne, np. związane z zespołem policystycznych jajników (wtedy okres jest nie tylko bardzo skąpy, ale i nieregularny). Plamienia mogą być również spowodowane zaburzeniami w obrębie hormonów tarczycy, których zadaniem, między innymi, jest pobudzanie przysadki do wydzielania prolaktyny. Zaburzenia w jej wydzielaniu mogą prowadzić do wystąpienia plamień skąpych miesiączek zamiast okresu. Zobacz także: 20 przyczyn krwawienia po stosunku Brązowe plamienia zamiast okresu mogą też świadczyć o rozwijającym się w organizmie procesie chorobowym: mięśniaku macicy, torbieli na jajnikach lub polipach, a nawet o chorobie nowotworowej. Zaburzenia menstruacyjne mogą poprzedzać również wkroczenie w okres menopauzy. Dlatego ich pojawienie się wymaga wizyty u ginekologa, który stwierdzi przyczynę plamienia i zleci ewentualną terapię. Plamienie zamiast okresu skutkiem niedożywienia Warto pamiętać, że nagłe odchudzanie się lub anoreksja, której skutkiem jest drastyczny spadek ciężaru ciała, może również objawiać się zatrzymaniem menstruacji lub zastąpieniem jej plamieniami. Podobne skutki może mieć długotrwały, nadmierny wysiłek fizyczny, np. spowodowany treningami sportowymi. To duże obciążenia dla organizmu, które może zaburzyć gospodarkę hormonalną i wywołać problemy z okresem. Kalkulator miesiączkowy Chcesz wiedzieć w której fazie cyklu miesiączkowego jesteś? Oblicz swoje dni płodne, bezpłodne i okres. Krok 1/2 Wybierz średnią długość cyklu: Endometrioza to tajemnicza choroba, której przyczyny nadal nie są do końca znane i która jest trudna w leczeniu. Statystycznie dotyka ona co piątą miesiączkująca kobietę. U części z nich endometrioza wywołuje problemy z płodnością. Endometriozy nie można lekceważyć, ponieważ jej objawy mogą znacznie utrudnić codzienne funkcjonowanie i upośledzić sprawność seksualną. spis treści 1. Czym jest endometrioza? 2. Przyczyny endometriozy 3. Objawy endometriozy 4. Rozpoznanie endometriozy 5. 4 stopnie zaawansowania endometriozy 6. Leczenie endometriozy 7. Czym grozi nieleczona endometrioza 8. Córka Pawła Kukiza choruje na endometriozę rozwiń 1. Czym jest endometrioza? Endometrioza, czyli wędrująca śluzówka lub gruczolistość zewnętrzna, jest to innymi słowy rozrost błony śluzowej macicy (czyli endometrium) poza jamą macicy: najczęściej w jamie otrzewnej, jajnikach i jajowodach. Endometrioza polega na tym, że endometrium, błona śluzowa wyściełająca macicę, znajduje się nie tylko w miejscu, w którym powinna być, tj. w macicy, ale również w innych miejscach w organizmie. W ogniskach endometriozy stwierdza się obecność zarówno gruczołów charakterystycznych dla endometrium, jak i ich podścieliska. Zobacz film: "#dziejesienazywo: Endometrioza - jak ją rozpoznać i leczyć?" Endometrium umiejscowione poza jamą macicy funkcjonuje normalnie, to znaczy w momencie, kiedy śluzówka w macicy się złuszcza i trafia na zewnątrz w postaci krwawienia miesiączkowego, złuszczeniu ulega również endometrium znajdujące się poza nią. Problem w tym, że często jest ono w miejscu, z którego nie może się wydostać. Ilość niepotrzebnej tkanki może narastać wraz z cyklami. Endometriozę diagnozuje się u kobiet w wieku 12-80 lat, średnio w wieku 28 lat. Co ciekawe, w przeciwieństwie do wielu chorób, rzadziej na endometriozę zapadają kobiety z wysokim BMI niż te wysokie i szczupłe. W przypadkach choroby bardzo zaawansowanej, endometrioza często występuje rodzinnie. Jednak droga jej dziedziczenia wcale nie jest prosta. Do czynników ryzyka endometriozy zalicza się również: nieposiadanie dzieci, wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki, częste, przedłużone krwawienia miesięczne. Ogniska endometriozy znajdujemy np. w obrębie: jajników, jajowodów, pochwy, otrzewnej pokrywającej ściany jamy brzusznej, jelita cienkiego, jelita grubego, wyrostka robaczkowego (ogniska endometriozy na jelitach znajdują się na otrzewnej, błonie je pokrywającej), przegrody odbytniczo-pochwowej, więzadeł maciczno-krzyżowych, więzadła szerokiego macicy, więzadła obłego macicy, zagłębienia maciczno-pęcherzowego, pępka, blizny po cięciu cesarskim, 2. Przyczyny endometriozy Przyczyny powstawania ognisk endometriozy nie są do końca poznane. Istnieje jednak kilka teorii na ten temat. Pierwsza teoria transplantacji i implantacji, stworzona przez Sampsona, mówi, że podczas miesiączki komórki endometrium przemieszczają się poza jamę macicy poprzez jajowody (jest to tzw. przepływ wsteczny). Teorię tę wspiera fakt, że wszczepy endometrialne znajdowane są najczęściej w miejscach położonych najniżej w miednicy - można przypuszczać, że dzieje się tak pod wpływem grawitacji. Oprócz tego wiadomo, że do powstania endometriozy predysponują stany sprzyjające przepływowi wstecznemu endometrium przez jajowody, jak zwężenie szyjki macicy czy zabieg wyłyżeczkowania jamy macicy. Przeciwko teorii transplantacji i implantacji przemawia natomiast to, że menstruacyjny przepływ wsteczny występuje u 76-90 proc. kobiet, natomiast endometrioza występuje u znacznie mniejszego odsetka. Ponadto ogniska endometriozy stwierdza się czasem również np. w obrębie jamy opłucnej, która nie ma przecież łączności z jamą brzuszną. Druga teoria (Meyera) powstania endometriozy, tzw. teoria metaplazji, głosi, że komórki otrzewnej ulegają przekształceniu w komórki endometrium, bez związku z przepływem wstecznym. Jest to logiczne, ponieważ embrionalne pochodzenie otrzewnej i endometrium, a także opłucnej, jest wspólne. Gdyby jednak teoria ta była prawdziwa, spodziewalibyśmy się większego odsetka endometriozy zlokalizowanej w opłucnej - a jest to rzadkość. Wreszcie teoria indukcji (Halbana) powstania endometriozy mówi, że nieznane czynniki pochodzące z krwi lub limfy powodują przekształcanie komórek danej tkanki w endometrium. Tłumaczyłoby to stwierdzaną czasem obecność ognisk endometriozy w narządach tak odległych od macicy jak mózg czy płuca, ale koncepcja ta kłóci się z tym, że najczęstsza jest lokalizacja w obrębie miednicy mniejszej, zależna dość wyraźnie od grawitacji. Obecnie za najbardziej prawdopodobną przyczynę powstania endometriozy uważa się teorię transplantacji i implantacji, z tym jednak zastrzeżeniem, że zakładamy, iż muszą współistnieć dodatkowe czynniki, oprócz samego przepływu wstecznego złuszczonego endometrium podczas menstruacji. Prawdopodobnie u kobiet, które rozwijają endometriozę, występuje upośledzenie normalnego procesu apoptozy („samobójstwa”) komórek endometrium, które znalazły się w jamie otrzewnej. Ponadto, z jakichś względów są one w stanie zagnieździć się w nienaturalnych dla siebie warunkach. Apteki w okolicy nie posiadają Twoich leków? Wypróbuj wyszukiwarkę i sprawdź, która apteka ma na stanie potrzebny lek. Nie trać czasu na bieganie od apteki do apteki! Zarezerwuj lek online i zapłać za niego w aptece. 3. Objawy endometriozy Uważa się, że za objawy endometriozy odpowiedzialna jest lokalizacja zmian chorobowych oraz odpowiedź zapalna organizmu. Wiodące objawy endometriozy są dwa: ból i niepłodność. Ból w obrębie miednicy mniejszej to podstawowy objaw endometriozy. Ból często towarzyszy menstruacji, typowo pojawia się kilka dni przed jej początkiem i trwa do jej końca. Mówimy wtedy, że ból ma charakter cykliczny. Może on też pojawiać się niezależnie od fazy cyklu lub być chroniczny (odczuwany prawie bez przerwy). Oprócz bólu zlokalizowanego w miednicy, endometriozie towarzyszą często dolegliwości bólowe innego rodzaju, tj.: dyspareunia - ból podczas stosunku, spowodowany obecnością ognisk endometriozy w obrębie więzadeł maciczno-odbytniczych, dyzuria - ból podczas oddawania moczu, dyschezja - bolesne oddawanie stolca. Czasem endometrioza jest przyczyną bólu pleców w okolicy lędźwiowej czy nawet bólu w obrębie ud. Przyczyny pojawiania się bólu w przebiegu endometriozy nie są do końca poznane. Z całą pewnością jest to złożony problem, podobnie jak cały obraz endometriozy. Jedno natomiast wiadomo na pewno - że stopień zaawansowania endometriozy, ilość i głębokość wszczepów enometrialnych czy zrostów nie koreluje z nasileniem dolegliwości bólowych. Tak więc pacjentki z niewielkim zaawansowaniem endometriozy nierzadko mają dużo większe dolegliwości niż kobiety z ciężką endometriozą. Objawem endometriozy zlokalizowanej w jajowodach może być również niepłodność. Trzeba jednak od razu zaznaczyć, że nie wszystkie kobiety z endometriozą cierpią na niemożliwość zajścia w ciążę. Problem ten dotyczy głównie tych pacjentek, u których endometrioza dotknęła jajników i jajowodów, szczególnie jeśli doszło do powstania zrostów. Zrosty mogą bowiem prowadzić do mechanicznego zamknięcia drogi dla komórki jajowej od jajnika, przez lejek jajowodu, aż do jego bańki, gdzie zwykle dochodzi do spotkania z plemnikiem i zapłodnienia. Ponadto, w przypadku zajęcia jajników, kobieta chora na endometriozę często przechodzi operacje w obrębie jajników, doprowadzające nieuchronnie do zmniejszenia ich wielkości. W momencie zdiagnozowania endometriozy, część lekarzy zaleca podjęcie decyzji o dziecku jak najwcześniej, gdyż później może być to niemożliwe ze względu na dalszy rozrost tkanki błony śluzowej wewnątrz miednicy mniejszej. Nie wyjaśniono jeszcze do końca, w jakich mechanizmach endometrioza doprowadza często do niepłodności, oprócz czynnika mechanicznego, o którym wspomniano wyżej. Prawdopodobnie niebagatelną rolę odgrywa tu również czynnik zapalny, mający udział w przebiegu tego schorzenia, oraz lokalnie zmienione środowisko hormonalne. W płynie znajdującym się w pęcherzykach jajnikowych oraz w jamie otrzewnej stwierdza się u kobiet z endometriozą podwyższone stężenia tzw. mediatorów stanu zapalnego. Wiążą się one z powstaniem lokalnie „wrogiego”, cytotoksycznego środowiska, ze zwiększonym poziomem wykładników stresu oksydacyjnego. Doprowadza to do pogorszenia warunków dla wzrastania pęcherzyków jajnikowych, a także do degradacji komórek jajowych, uszkodzenia ich DNA, a także zmniejszenia integralności plemników i ich ruchliwości. Może też dochodzić do uszkodzenia zarodka. Ponadto, przy endometriozie upośledzona jest funkcja jajowodów jako transportera zarodka do jamy macicy. Dodatkowo, udowodniono, że w przypadku endometriozy nabłonek jajowodów wiąże plemniki, uniemożliwiając ich przedostawanie się do komórki jajowej. Plemniki znajdujące się w drogach rodnych kobiet z endometriozą wykazują również zmniejszoną zdolność do „przywierania” do komórki jajowej. Co więcej, prawidłowe endometrium w jamie macicy tych kobiet ma obniżoną zdolność do przyjęcia zarodka. Lokalne zaburzenia układu odpornościowego wiążą się też z powstaniem autoprzeciwciał, które wiążą się z endometrium, jak również prawdopodobnie z komórką jajową, plemnikiem, zarodkiem i jajowodem. Zwiększone stężenie estrogenów doprowadza natomiast do zmniejszenia wrażliwości endometrium na progesteron, hormon kluczowy w zagnieżdżeniu się zarodka i utrzymaniu ciąży. W przypadku endometriozy objawy słabną po zajściu w ciążę, a zanikają w czasie menopauzy. Poza sztandarowymi dwoma, wymienionymi powyżej, w przebiegu endometriozy mogą wystąpić również inne problemy, bardzo niespecyficzne, jak: biegunki, zaparcia, wzdęcia, nudności, śródcykliczne krwawienia z dróg rodnych, obfite miesiączki, krwiomocz, krwawienia z przewodu pokarmowego, osłabienie organizmu, silny PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego). Na koniec warto wspomnieć, że u kobiet z endometriozą częściej niż w populacji ogólnej stwierdza się różne choroby o podłożu autoimmunologicznym, jak niedoczynność tarczycy, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), toczeń układowy (SLE), chorobę Sjögrena, stwardnienie rozsiane, a także alergie i astmę. 4. Rozpoznanie endometriozy Endometrioza stanowi duże wyzwanie dla diagnosty. Rozpoznanie stawia się zwykle po wykluczeniu wielu innych możliwości. Rozpoczęcie diagnostyki jest różne, w zależności od problemu, z jakim dana pacjentka zgłasza się do lekarza. Inaczej bada się kobietę, która szuka pomocy lekarskiej z powodu bólu w podbrzuszu, a inaczej pacjentkę cierpiącą z powodu braku powodzenia starań o ciążę. Aby zdiagnozować endometriozę, należy jednak zawsze przeprowadzić „zwykłe” badanie ginekologiczne, następnie USG i w końcu - laparoskopię, z lub bez pobrania wycinków do badania histopatologicznego. W badaniu we wziernikach, czyli oglądaniu szyjki macicy i ścian pochwy, nieraz uwidocznić można ogniska endometriozy zlokalizowane w tej okolicy. Bardzo często jednak kobiety chorujące na endometriozę nie mają wszczepów w miejscu dostępnym oglądaniu i konieczne jest wykonanie dalszych kroków diagnostycznych, by mieć szansę rozpoznać endometriozę. Jeśli obecne są torbiele endometrialne (czekoladowe) w obrębie jajników, zwykle możemy je uwidocznić w badaniu USG sondą przezpochwową. Nie jest to jednak tak proste, jak może brzmieć, ponieważ nigdy nie możemy mieć pewności, jakiego typu torbiel jajnika oglądamy. Rodzajów torbieli jajnika jest bardzo wiele, a pewne rozpoznanie daje dopiero badanie histopatologiczne (pod mikroskopem) materiału pobranego podczas operacji. Złotym standardem, jeśli chodzi o rozpoznawanie endometriozy, jest laparoskopia. Jest to operacja w znieczuleniu ogólnym, podczas której nie otwiera się brzucha długim nacięciem skalpelem, ale wykonuje się jedynie niewielkie nacięcia, przez które wprowadza się do jamy brzusznej kamerę i narzędzia. Blizny po takiej operacji endometriozy są minimalne, ledwo zauważalne, a czas gojenia się ran i powrotu do pełni zdrowia jest znacznie krótszy niż po klasycznej operacji (laparotomii). Podczas laparoskopii endometriozy poszukujemy charakterystycznych ognisk na otrzewnej pokrywającej ściany jamy brzusznej oraz jej narządy, w tym jajniki, jajowody i jelita. Często wygląd wszczepów jest tak specyficzny, że nie mamy wątpliwości co do rozpoznania. W innych przypadkach, gdy nie jesteśmy pewni, pobieramy drobne wycinki, czyli fragmenty tkanek, do badania histopatologicznego, w którym patolog stawia ostateczne rozpoznanie. Jeśli w laparoskopii stwierdzamy torbiel jajnika, to również usuwamy ją i przesyłamy do badania histopatologicznego. Podczas laparoskopii możemy też przeprowadzić tzw. chromoskopię, czyli badanie drożności jajowodów przy wykorzystaniu barwnika. Ten ostatni wprowadzany jest przez osobę asystującą przez szyjkę macicy. Stamtąd dostaje się on do macicy i dalej przez jajowody do jamy brzusznej, gdzie operujący może obserwować jego wyciek w kamerze (jeśli jajowody są drożne). 5. 4 stopnie zaawansowania endometriozy Istnieje podział stopnia zaawansowania endometriozy wg punktacji Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Rozdrodu (ASRM): stopień I, minimalny - pojawiają się niewielkie zmiany (poniżej pięciu milimetrów), w jajnikach i jajowodach widoczne są nieunaczynione zrosty i luźne strzępki jajowodów, stopień II, łagodny - zmiany widoczne w jajnikach mają średnicę pow. pięciu milimetrów, między szerokimi wiązadłami a jajnikami pojawiają się zrosty; można zaobserwować zrosty w zagłębieniu odbytniczo-macicznym, widoczne są torbiele endometrialne (tzw. czekoladowe), stopień III, umiarkowany - więzadła szerokie pozostają w zrostach z jajowodami bądź jajnikami, w zrostach jajników występują ogniska endometriozy, jak również w zagłębieniu odbytniczo-macicznym, stopień IV, ciężki - macica staje się nieruchoma, przyrośnięta w tyłozgięciu, przyrośnięta do jelit, bądź przemieszczona ku tyłowi. Ogniska endometriozy widoczne są w wyrostku robaczkowym, pochwie, szyjce macicy, pęcherzu moczowym. Jelita są w zrostach z otrzewną zagłębienia odbytniczo-macicznego, trzonu macicy lub więzadel odbytniczo-macicznych. Rekomendowane przez naszych ekspertów 6. Leczenie endometriozy Leczenie endometriozy jest, ogólnie rzecz biorąc, dwojakie: chirurgiczne i farmakologiczne (głównie hormonalne). Wybór odpowiedniego postępowania zależy od tego, co chcemy osiągnąć. Nie da się niestety całkowicie wyleczyć endometriozy. Możemy jedynie starać się niwelować jej następstwa. Tak więc przykładowo, w przypadku, gdy chora na endometriozę pacjentka skarży się na silne dolegliwości bólowe w podbrzuszu, a nie zależy jej (przynajmniej na razie) na zajściu w ciążę, decydujemy się w pierwszej kolejności na leczenie farmakologiczne, hormonalne, które ma udowodnione działanie w zwalczaniu bólu. Natomiast jeśli wiodącym problemem jest niepłodność, to wskazana może być operacja mająca na celu usunięcie zrostów, które mogą mechanicznie utrudniać zajście w ciążę. Warto w tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że leczenie hormonalne kobiet z endometriozy nie ma żadnego sensu w przypadku niepłodności (nie leczy jej). Środki farmakologiczne wykorzystywane w leczeniu endometriozy to: Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne (DTA), zawierające składnik estrogenowy i progestagenowy. Są to preparaty najczęściej stosowane przy endometriozie, ponieważ są skuteczne i tanie. Działają poprzez zupełne zahamowanie cyklu miesiączkowego. Pod ich wpływem jajniki przestają produkować estrogeny i progesteron i tym samym „stymulować” ogniska endometriotyczne. Działanie to jest całkowicie odwracalne - mija po odstawieniu tabletek. Progestageny - działają podobnie jak DTA, są jednak droższe (nawet jeśli są refundowane, kosztują wiele podatnika!). Danazol - jest to preparat o działaniu podobnym do dwóch wyżej wymienionych, tzn. hamującym produkowanie hormonów przez jajniki, ale niestety obarczony jest wieloma działaniami niepożądanymi wynikającymi z działania androgennego, tj. wzrost masy ciała, zmniejszenie gruczołów piersiowych, trądzik, przetłuszczanie się skóry, hirsutyzm (męski typ owłosienia), a także uderzenia gorąca, zwiększone zatrzymywanie wody w organizmie i wzrost poziomu „złego” cholesterolu (LDL) wraz ze spadkiem poziomu „dobrego” cholesterolu (HDL). Analogi gonadoliberyny (aGnRH), tj. buserelina, nafarelina czy goserelina są to leki również powodujące zahamowanie czynności jajników. Są one skuteczne w leczeniu bólu w przebiegu endometriozy, ale niestety wywoływać mogą groźne skutki uboczne, jak osteoporoza, tak więc nie zaleca się stosowania ich przez dłuższy okres. Inhibitory aromatazy, powodujące zmniejszenie przemiany androgenów w estrogeny, tj. anastrozol, letrozol. Niesteroidowe leki przeciwbólowe, np. ibuprofen. Na koniec trzeba wspomnieć jeszcze o leczeniu niepłodności u kobiet z endometriozą. Niestety w przypadkach, gdy zawodzi leczenie chirurgiczne i/lub stwierdzono całkowitą niedrożność jajowodów, jedyną metodą umożliwiającą posiadanie własnego dziecka jest zapłodnienie pozaustrojowe (IVF - ang. in vitro fertilisation). Kwestię tę komplikuje niestety to, że u kobiet z endometriozą skuteczność tej metody jest mniejsza niż w przypadkach, gdy przyczyna niepłodności jest inna. Ten niekorzystny efekt endometriozy można próbować neutralizować, starając się o ciążę już w młodszym wieku - wiek kobiety ma bowiem bardzo istotne znaczenie dla powodzenia metody in vitro. Najdrastyczniejszą metodą leczenia endometriozy, stosowaną tylko w skrajnych przypadkach, jest usunięcie macicy, histerektomia. 7. Czym grozi nieleczona endometrioza Endometrioza, tak jak wiekszość innych chorób, im wcześniej jest wykryta, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań, które mogą znacząco pogorszyć komfort życia codziennego. Każda forma leczenia, zarówno operacyjnego jak i farmakologicznego, zwiększa szansę na spowolnienie rozwoju choroby lub jej zahamowanie. Endometrioza jest schorzeniem postępującym, może stopniowo uszkadzać inne organy wewnętrzne. Ponad to, przedłużające się stany zapalne powodują podrażnienia otrzewnej, powodują zrosty, które mogą w sposób nieodwracalny doprowadzić do zmian anatomicznych. Wśród najpopularniejszych dysfunkcji, spowodowanych zrostami znajdują się: zaburzenia motoryki jelit, niedrożność jelit, niedrożność jajowodów. Choroba ta może też upośledzać płodność, chociaż nie ma dowodów jakoby endometrioza bezpośrednio wpływała na płodność, wiadomo tylko, że może ja ograniczać, według badań zdolność do zajścia w ciążę zmniejsza się dziesięciokrotnie w stosunku do zdrowych kobiet. W niektórych sytuacjach może dojść do bezpośredniego zagrożenia życia - w szczególności, gdy choroba jest zaniedbana lub zbyt późno zdiagnozowana. Czasem jedynym wyjściem pozostaje zabieg stomii, usunięcia jajowodów, jajników, w skrajnych zaś przypadkach histerektomia. Dlatego bardzo ważne jest wczesne wykrycie tego schorzenia jak najszybsze podjęcie leczenia i zahamowania jej postępu. 8. Córka Pawła Kukiza choruje na endometriozę 25-letnia Pola, córka Pawła Kukiza, przyznała, że choruje na endometriozę. Pola Kukiz z okazji Światowego Dnia Endometriozy napisała na swoim Instagramie, jak trudna jest walka z chorobą: "Ból, ból i jeszcze raz ból. Każdej z nas wmawia się, że okres ma boleć, że to normalne. Ale kiedy przeszkadza on w codziennym funkcjonowaniu ciężko uwierzyć w to, że tak ma być i koniec. Nie tylko ból menstruacyjny, ale również problemy z jelitami, nerkami, bóle kręgosłupa to codzienność w 'walce' z tą chorobą". Pola dodaje, że endometriozę zdiagnozowano u niej w wieku 22 lat: "Trafiłam z pracy prosto do szpitala, bo z bólu prawie nie byłam w stanie chodzić. Następnego dnia miałam operację. Niestety w moim przypadku endometrioza została 'wykryta' jak była już w dosyć zaawansowanym stopniu. I właśnie po to chciałam napisać o tej chorobie, żeby uświadomić coraz więcej dziewczyn, kobiet. Ciężko tak nagle napisać 'o co chodzi' z tą endometriozą, ale poczytajcie sobie proszę, badajcie się i działajcie jak najszybciej!" - apeluje Pola Kukiz. Dawniej uważano, że endometrioza jest dolegliwością, która spotyka kobiety, które odkładają w czasie kwestię macierzyństwa. Jednak kolejne badania dowiodły, że brak ciąży nie chroni kobiety przed pojawieniem się złuszczających się komórek endometrium. Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój. Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki. polecamy Endometrioza jest to występowanie błony śluzowej macicy (endometrium) poza jej fizjologicznym miejscem, czyli jamą macicy. Nieprawidłowo położona błona śluzowa macicy podlega tym samym zmianom hormonalnym co endometrium, przez co wywołuje zmiany chorobowe. Częstość występowania endometriozy wynosi około 10% i dotyczy ona najczęściej kobiet w wieku rozrodczym. Jest to choroba o nieznanej etiologii, jednakże zaproponowano wiele teorii wyjaśniających podłoże tego schorzenia. Najczęściej postuluje się, iż w trakcie miesiączki fragmenty błony śluzowej macicy wraz z krwią przemieszczają się wstecznie przez jajowody do jamy otrzewnej (tzw. wsteczne krwawienie miesiączkowe), gdzie następnie ulegają wszczepieniu. Występują także inne teorie np.: metaplastyczna, indukcyjna, genetyczna. Rodzaje endometriozy Ze względu na miejsce, w którym doszło do nieprawidłowej implantacji, endometriozę można podzielić na: 1. Endometriozę narządów płciowych wewnętrzną tj. obejmującą: • Mięsień macicy (adenomyosis) • Jajowód • Szyjkę macicy narządów płciowych zewnętrzną tj. obejmującą np.: • Jajnik • Pochwę • Więzadła krzyżowo-maciczne • Krocze • Srom 3. Endometriozę pozagenitalną tj. obejmującą np.: • Pęcherz moczowy • Blizny pooperacyjne • Pępek • Jelita • Płuca Endometriozę należy brać pod uwagę jeśli w wywiadzie występuje bolesne miesiączkowanie, ból podczas stosunku płciowego, ból w obrębie miednicy mniejszej, ograniczenie płodności lub brak miesiączki. Ważne jest zauważenie, iż nie każda endometrioza daje objawy bólowe nawet mimo zaawansowanego stadium. Zdarzają się także przypadki, w których występują znaczne dolegliwości bólowe pomimo niewielkich ognisk endometrialnych. Zmiany nowotworowe mogą ewentualnie pojawić się w obrębie ognisk endometrialnych, jednakże jest to zjawisko niezmiernie rzadkie i najczęściej występuje w endometriozie jajnika. Ból miesiączkowy Rozpoczyna się przed wystąpieniem krwawienia miesiączkowego, powtarza się cyklicznie, trwa przez cały czas trwania miesiączki, a nawet może ulegać nasileniu. Jednakże u nastolatek bywają trudności z zaobserwowaniem cykliczności bólu. Często zdarza się, iż bolesne miesiączki nie pojawiają się z chwilą wystąpienia pierwszego krwawienia. Do rzadziej występujących objawów zaliczamy: Plamienia lub krwawienia pozamiesiączkowe, najczęściej poprzedzające miesiączkę Nadmierne krwawienia miesiączkowe Plamienia kontaktowe Jednym z częstszych powikłań występujących w przypadku endometriozy jest bezpłodność lub trudności w poczęciu dziecka. Endometrioza zaburza bowiem czynność jajników powodując: brak jajeczkowania, nieprawidłowe dojrzewanie pęcherzyków, niewydolność ciałka żółtego. Przyczynia się ona także do włóknienia i bliznowacenia w obrębie narządu rodnego, co utrudnia zapłodnienie. Często także w wyniku choroby powstają autoprzeciwciała uniemożliwiające implantację zarodka i prowadzące do poronień. Endometrioza jest chorobą, która może znacznie upośledzać komfort życia, a jednocześnie wywoływać wiele powikłań. Dlatego też pojawienie się wyżej wymienionych objawów powinno skłonić do wizyty u ginekologa celem dalszej diagnostyki i leczenia. Zobacz też:Jak rozpoznać objawy endometriozy?Jak leczyć endometriozę? Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

endometrioza a spóźniający się okres